Tổ chức chính quyền địa phương phải ăn nhập với đặc điểm từng khu vực.

Tuy nhiên, TS Trần Du Lịch, Phó Trưởng đoàn ĐBQH TPHCM, bền chí bảo vệ ý kiến: “Còn đặt ra vấn đề thành phần kinh tế chủ đạo là còn sự phân biệt giữa các thành phần kinh tế, không đúng với tinh thần quyết nghị của Đảng”. Đoàn trưởng ĐBQH TPHCM, Huỳnh Thành Lập cũng phân bua ủng hộ phương án 2 trong dự thảo, theo hướng tổ chức chính quyền địa phương 3 cấp ở địa bàn nông thôn và 2 cấp ở tỉnh thành (HĐND và UBND được tổ chức ở cấp tỉnh, TP trực thuộc trung ương; cấp huyện và cấp xã, nhưng không tổ chức ở cấp quận, phường, đúng như nghị quyết 26).

Vì nếu nối duy trì thì nhiều HĐND vẫn cứ hoạt động một cách rất hình thức; xuân thu nhị kỳ họp để quyết định việc mà người khác đã quyết rồi”. ĐB Bùi Đức Thụ, Ủy viên trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách, phát biểu: “Không nên nghĩ rằng kinh tế nhà nước đồng nghĩa với doanh nghiệp nhà nước. Đề xuất mô hình “thành phố trong tỉnh thành” cũng được ĐB Phạm Đức Châu coi là rất khó hiểu: “Lý lẽ thế nào, khi mà cách đây không lâu chúng ta chuyển TP Hà Đông thành quận, TP Sơn Tây thành thị xã thuộc Hà Nội, rồi bây giờ lại đưa ra mô hình “thành phố trong thành phố?”.

ĐB Phạm Đức Châu (Quảng Trị) trăn trở: “Nhiều ĐBQH và cá nhân chủ nghĩa tôi coi chương về chính quyền địa phương là nội dung khó nhất, nhưng dự thảo lần này lại chọn phương án dễ nhất, tức thị cứ quy định chung chung, còn để luật làm tiếp.

Không chỉ HĐND, mà ngay cả QH, đơn cử như trong việc quyết định ngân sách, cũng rơi vào tình trạng na ná. Tán đồng quan điểm của ĐB Đỗ Văn Đương, ĐB Trần Ngọc Vinh (Hải Phòng) góp ý: “Nên hiến định Hội đồng Hiến pháp là cơ quan chuyên trách của QH và quy định về vai trò, chức năng và tổ chức bộ máy trong luật”.

Ông Huỳnh Thành Lập khẳng định, Điều 110 Dự thảo Hiến pháp bổ sung đơn vị hành chính “thị thành trực thuộc thành thị trực thuộc trung ương” là ăn nhập với đòi hỏi của thực tại giờ. Nay thay vì tổ chức 3 bộ máy chính quyền địa phương ở quận Thủ Đức, quận 9, quận 2 thì nhập lại thành thành phố Thủ Đức trực thuộc TPHCM (bản tính trước đây đã là huyện Thủ Đức cũ) là hiệp và thuận lợi trên nhiều mặt, cả cho công tác quản lý, cả cho người dân”.

Nói cách khác là phải phân định rõ được thẩm quyền của các cấp chính quyền địa phương với nhau”. “Nếu không thay đổi một cách cơ bản cách phân giao và quyết toán ngân sách giờ theo nguyên tắc đó thì QH chỉ “quyết định” một cách rất hình thức về ngân sách mà thôi” - ĐB Trần Du Lịch bình luận.

Thành phần kinh tế chủ đạo: Vẫn chưa thông!  Một số ý kiến tại hội nghị đồng ý với quy định trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp về việc coi “kinh tế nhà nước là thành phần kinh tế chủ đạo”. ĐB Lê Nam (Thanh Hóa) cũng hợp nhất với quan điểm của TS Trần Du Lịch.

* Phát biểu về vấn đề này, Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu nhấn mạnh: “ý thức chỉ đạo của Đảng là tổ chức chính quyền địa phương phải phù hợp với đặc điểm nông thôn, thành phố, hải đảo và có sự phân biệt giữa chính quyền tỉnh thành với chính quyền nông thôn.

Đáng lưu ý, ĐB Tô Văn Tám (Kon Tum) đề nghị bổ sung chức năng của Hội đồng Bầu cử quốc gia cho Hội đồng Hiến pháp và cho rằng không cần phải có thêm thể chế “Hội đồng Bầu cử nhà nước”, vốn không hoạt động trực tính. Về mô hình “tỉnh thành trong tỉnh thành”, ĐB Huỳnh Thành Lập lý giải: “Với một địa phương có thành thị phát triển lan tỏa như TPHCM, cơ sở hạ tầng kỹ thuật được dùng chung, một con đường đi qua nhiều phường, nhiều quận, nhà cạnh nhà, phố cạnh phố.

Sau 3 tháng không sửa đổi thì văn bản tự động hết hiệu lực thi hành. Kinh tế nhà nước là khái niệm rộng hơn, bao gồm hàng loạt các loại quỹ và dụng cụ kinh tế khác”. ĐB Đỗ Văn Đương, Ủy viên túc trực Ủy ban Tư pháp QH, nêu vấn đề: Cơ quan này không thể có vị thế cao hơn QH; vậy thì việc kiểm soát các luật, nghị quyết của QH cũng như các văn bản pháp luật của chủ toạ nước, của Thủ tướng có vướng gì không? Chúng ta có thể học tập kinh nghiệm quốc tế là trao quyền “tiền kiểm”, nghĩa là kiểm soát từ trước khi phê chuẩn đối với các văn bản loại này.

Đối với loại văn bản luật pháp do các bộ ngành, địa phương ban hành “có số lượng rất lớn và tình trạng vi phạm luật pháp cũng nhiều hơn cả” thì nên áp dụng cơ chế “hậu kiểm” và dạn dĩ trao hẳn cho Hội đồng Hiến pháp thẩm quyền tạm đình chỉ. ANH THƯ. Đáng ra phải tổng kết chính xác để quyết định thật rõ mô hình, khẳng định ngay trong Hiến pháp”. Đây cũng là ý kiến của ĐB Trần Ngọc Vinh (Hải Phòng) khi theo ông, dù hoạt động chưa thật hiệu quả, nhưng các doanh nghiệp quốc gia đã và đang phụ trách vai trò chủ đạo trong nhiều lĩnh vực có liên tưởng đến an sinh xã hội.

Sao lại bỏ nguyên tắc tự chủ, tự chịu bổn phận?  Dành nhiều thời gian để nói về chế định chính quyền địa phương trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp, ĐB Trần Du Lịch chất vấn Ban biên tập dự thảo Hiến pháp: “Tôi không hiểu vì sao các đồng chí lại bỏ đi một nguyên tắc cực kỳ quan trọng là tính tự chủ, tự chịu nghĩa vụ của chính quyền địa phương?”.

Quy định rõ chức năng, thẩm quyền của Hội đồng Hiến pháp  phần lớn quan điểm phát biểu tại hội nghị đều đồng tình sự cần thiết quy định về Hội đồng Hiến pháp, song đề nghị làm rõ vị thế, thẩm quyền của chế định này.

TS Trần Du Lịch cũng không tán thành với khái niệm “quyền lực nhà nước địa phương” như quy định tại Điều 113 của Dự thảo.